اتوبوس‌های شهری نصف شدند؟! گردش ناوگان پیر در شهر

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: اگر نخواهیم وضعیت ناوگان اتوبوس‌های حمل و نقل داخل شهری شهر‌های بزرگ کشور را تک به تک بررسی کنیم، بررسی این ناوگان در پایتخت نشان می‌دهد، شرایط نسبت به گذشته در شرایط بغرنج تری به سر می‌برد. گزارش جدید مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با عنوان «مسئله کمبود و فرسودگی اتوبوس‌های شهری»، البته آماری از کل کشور می‌دهد که «تعداد ناوگان فعال اتوبوس در شهر‌های کشور طی یک دهه گذشته با کاهش ۵۰ درصدی مواجه شده و از حدود ۲۰ هزار دستگاه به حدود ۱۰ هزار دستگاه رسیده است.»

داد و فریاد مسافران!

در یکی از روز‌های قبل که احتمالا گرم‌ترین روز امسال پایتخت بود، در یکی از مسیر‌های بی آرتی سوار اتوبوس می‌شوم. اتوبوس در ایستگاه اول، تا سقف مملو از مسافر می‌شود، گرمای هوا به حدی است که کولر‌های اتوبوس پاسخگو نیست. هوای دم کرده داخل کابین و قصه پیاده شدن و سوار شدن بر اثر ازدحام مسافران در هر ایستگاه خود یک چالش بزرگ است. در این چالش، داد وفریاد مسافران کم حوصله، خود یک نمایش تراژیک در سفر با اتوبوس‌های شلوغ این شهر است.

اتوبوس‌های پیر!

شهرداری‌ها به دلایل مختلف از جمله ناکارآمدی‌ها در سال‌های اخیر نتوانسته اند ناوگان حمل و نقل شهری را تقویت کنند. در گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده است: در شهر تهران، متوسط سن ناوگان اتوبوسرانی از ۴.۸ در سال ۱۳۸۷ به عدد ۱۲ در سال ۱۳۹۹ رسیده است.

کاهش ۵۵ درصدی تعداد اتوبوس‌های پایتخت

بررسی روند ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران در این مطالعه بیانگر آن است که تعداد اتوبوس‌های فعال از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ تقریباً روند ثابتی داشته و سیر نزولی آن‌ها از سال ۱۳۹۵ با شیب بسیار تندی آغاز شده‌است؛ به‌طوری‌که تعداد ناوگان فعال در سال ۱۴۰۱ با ۵۵ درصد کاهش نسبت به سال ۱۳۹۵ به ۲۷۸۴ دستگاه رسیده است. البته در این گزارش آمده که ناوگان نو خریداری شده توسط شهرداری شهر‌های مشهد و اصفهان سالانه به‌طور متوسط بین ۵ تا ۱۰ درصد از ناوگان اتوبوس فعال در این شهر‌ها بوده که نسبتاً مطلوب ارزیابی می‌شود. این گزارش توضیح می‌دهد که یافته‌های این پژوهش نشان داد به جز در برخی مقاطع زمانی محدود که خرید ناوگان به‌صورت کامل با سرمایه بخش خصوصی در مشهد و تهران انجام‌شده، در سایر شهر‌ها چنین اتفاقی رقم نخورده است. ازاین‌رو لازم است شهرداری‌ها و دولت شرایط لازم برای اقتصادی کردن و ایجاد جذابیت جهت ورود بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در خرید ناوگان را فراهم کنند. 

بودجه‌های ناکافی

بررسی بودجه مصوب سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ شهرداری چندین کلان‌شهر کشور در این مطالعه نشان داد، اعتبار پیش‌بینی شده از سوی اغلب شهرداری‌ها برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی شهر‌ها کفایت نیاز‌های شهر را نمی‌کند. به‌طوری‌که سهم حمل‌ونقل عمومی غیر ریلی (شامل اتوبوس، مینی‌بوس و ون) از اعتبارات بخش حمل‌ونقل شهرداری‌ها به‌طور متوسط حدود ۱۰ درصد است. 

۱۰ هزار کمبود در پایتخت

امروز پایتخت در فقر جدی اتوبوس و وسایل حمل و نقل شهری به سر می‌برد. در یکی از آخرین آمار‌های اتوبوسرانی تهران آمده است؛ تهران به صورت کلی ۵ هزار و ۲۷۲ دستگاه اتوبوس به صورت فعال و غیرفعال دارد که از این تعداد ۲هزار و۲۵۶ دستگاه متعلق به شرکت واحد و ۳ هزار و۱۶ دستگاه مربوط به بخش خصوصی است، بنابر‌این اطلاعات ۴ هزار و ۱۹ دستگاه از این تعداد فرسوده است. رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران و سایر مدیران شهری تهران بار‌ها بر این نیاز تصریح کرده اند که «تهران به ۱۰ هزار اتوبوس فعال نیاز دارد و هیچ اولویتی در حوزه شهری مهم‌تر از تامین اتوبوس برای تهران نیست.»

و این شهر....

اما وضعیت اتوبوس‌ها در شهرمشهد نیز اگرچه همسان پایتخت بغرنج نیست، اما کمبود وجود دارد. این سازمان به تازگی در گفتگو با رسانه شهرداری اعلام کرده که «در شهر مشهد ما نیازمند فعالیت ۲۴۰۰ دستگاه اتوبوس هستیم، اما در حال حاضر بیش از ۱۷۰۰ دستگاه فعال است.» علاوه بر این سن ناوگان نیز اکنون بیش از ۱۰ سال است: با توجه به تولید کم اتوبوس داخلی درون‌شهری و ممنوعیت واردات در سال‌های گذشته، میانگین سنی ناوگان اتوبوسرانی در کشور روندی افزایشی داشته و با توجه به این موضوع، اکنون میانگین عمر ناوگان اتوبوسرانی شهرداری مشهد ۱۰.۵ سال است.

نصف جهان هم...

هفته گذشته رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل و نقل شورای شهر اصفهان گفته است: کمبود اتوبوس واحد مشکل اساسی حمل و نقل عمومی این کلانشهر است و در سال‌های گذشته نیز با این چالش روبه‌رو بوده‌ایم. از ابتدای فعالیت این دوره مدیریت شهری تاکنون ۱۸۵ دستگاه اتوبوس از طریق وزارت کشور خریداری و پول آن نیز پرداخت شده، اما تاکنون تنها ۴۰ دستگاه از این تعداد را تحویل گرفته‌ایم. همچنین شهر‌های اهواز، قم، شیراز، همدان و... در شمار شهر‌هایی هستند که با یک جست وجوی ساده می‌توان وضعیت کمبود در ناوگان اتوبوسرانی آن‌ها را مشاهده کرد.